ÇOCUKTA ÖZGÜVEN GELİŞTİRME 

ÇOCUKTA ÖZGÜVEN NASIL SAĞLANIR? 

Çocukta özgüven gelişimi nasıl sağlanır ve çocukta özgüven düşüklüğü nasıl oluşur sorularını cevaplayabilmek için öncelikle özgüven nedir bundan bahsetmek istiyorum.  

Özgüven en genel hali ile kişinin bir aktiviteyi başarılı bir biçimde yerine getireceğine yönelik inancını ve bireyin kendisini değerli hissetmesine ilişkin algısını içerir. Özgüveni yüksek kişi değiştiremeyeceği koşulları kabul eden, değiştirebileceği koşulları değiştirecek cesareti gösteren ve değiştirebileceği koşullarla değiştiremeyeceklerini ayırt edebilecek bilgeliğe sahip bir insandır. Özgüveni düşük kişi ise kendisini başarılı hissetmek için başkalarının onayına ve beğenisine ihtiyaç duyar. Başarısızlıktan korkar ve mücadeleden kaçar, eleştirilere tahammül edemez.  

ÇOCUKLARDA ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ 

Çocuk fiziksel, sosyal ve zihinsel olarak kendine güven duymayabilir,  

Kendini yetersiz hissedebilir 

Karar vermekte zorlanabilir 

Sorumluluk almaktan kaçınabilir 

Kendini ifade etmekte ve hayır demekte zorlanabilir 

Arkadaş edinmede, iletişim başlatmada zorlanabilir 

İlk defa girdiği bir odada oyuncakları alırken tedirgin olabilir 

Tek başına oynayıp karşı tarafı dahil etmeyebilir 

Yeni bir ortama girdiğinde veya yeni insanlarla tanıştığında tedirgin olabilir 

Bir görevi yerine getirmek istemeyebilir veya o görevi yerine getirirken sıklıkla onay alma ihtiyacı duyabilir.  

ÇOCUKTA ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR? 

Bireyin kendi gücüne güvenmek olarak tanımlanabilen özgüvenin oluşumunda birden fazla faktör rol oynamaktadır. Bu faktörlerden ilki ailedir. Birey yaşamının ilk yıllarında ailesini gözlemleyerek onların davranışlarını kendine örnek almaktadır. Bu noktada ebeveynin davranışları çocuk kişiliği üzerinde oldukça önemlidir. Çocuğun özgüven oluşumunda etkili olan bir diğer faktör de anne-baba tutumlarıdır. Birey demokratik bir anne-baba tutumu ile yetişirse özgüven düzeyi de yüksek olabilir. Bunun aksine aile içinde fiziksel/sözel/duygusal şiddet varsa veya bu şiddet çocuğa uygulanıyorsa bu durum çocuğun özgüven gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Ailenin aşırı talepkar ya da koruyucu olması, anne baba kaybı, anne baba boşanması bu faktörler arasındadır. Ayrıca olumsuz yaşam deneyimleri ve başarısızlıklar da özgüven eksikliğine sebep olabilir. 

Özgüven ve içinde bulunduğumuz koşullar birbiri ile bağlantılıdır fakat arada bir faktör daha vardır: Düşünceler. İşlevsiz düşüncelerin işlevsel düşüncelere dönüştürülmesi özgüven gelişiminde olumlu bir etkiye sahiptir.  

Benlik saygısı: Rosenberg benlik saygısını, bireyin kendisine yönelik olumlu veya olumsuz bakış açısı, değerlendirmeleri, tutumları ve inançları olarak tanımlamaktadır. Benlik saygısı; kendine güven ve değerlilik boyutlarından oluşur. Kendine güven boyutu bireyin kendini yetenekli ve değerli görme derecesidir. Değerlilik boyutu ise; bireyin kişisel değerlerine ilişkin hislerinin derecesidir (Sarkın, 2012).  

Düşük benlik saygısına sahip bireyler kendilerine güven duymamakta, yeteneklerini önemsememekte, çoğunlukla başarılarını inkâr etmekte, kolayca umutsuzluğa kapılmakta, kendilerine saygı duymamaktadırlar (Soyer, 2019). Düşük benlik saygısına sahip bireyler, kendi kapasitelerinin altında başarılar hedefleme eğilimindedirler, reddedilmekten korkarlar, kendilerini sergilemek ve dikkat çekecek işler yapmaktan kaçınırlar (Skaalvik ve Hagtvet, 1990; Akt.; Oktan ve Şahin, 2010). Yüksek benlik saygısı ise bireyin kendini tanıması, olumlu ve olumsuz özelliklerinin farkında olması, kendi değer sistemini geliştirmesi, sosyal ortamlarda uyum içinde olması ve bireysel kararlar alabilmesi gibi nitelikleri temsil etmektedir (Soyer, 2019). Yüksek benlik saygısına sahip kişiler daha atılgan ve girişkendirler. Toplum içinde konuşmaya daha isteklidirler. Çevresindekilerle kolayca arkadaşlık kurabilirler. Çevresindekilerin tavsiyelerine göre hareket etmez, kendisinin en iyi olarak gördükleri şeyi uygularlar (Kağıtçıbaşı ve Cemalcılar, 2014: 260). Kendi kişiliklerine değer verirler ve kendilerine daha çok güvenirler, olaylara iyi tarafından bakarlar, başarılı olmak için mücadele göstererek güçlükler karşısında çaba harcarlar (Deniz, 2018). Yüksek benlik saygısına sahip kişilerin kendi kararlarından daha emin oldukları ve sonuç olarak başkalarının görüşlerinden daha az etkilendikleri düşünülmektedir. Bunun yanında yüksek benlik saygısı olan bireylerin, başkalarının kendilerini iyi düşündüğüne inanması daha olasıdır ve bu nedenle, sosyal reddedilmeyle düşük benlik saygısına sahip olan kişilere göre daha az karşılaşmaktadırlar (Bearden, Hardesty ve Rose 2001). 

Özyeterlilik: Bandura (1977), özyeterlilik kavramını “insanların belli bir performansa ulaşabilmek için gereken davranışı yapma ve sergileme becerileri ile ilgili inancı” olarak tanımlamıştır.  

Özyeterlilik algısı yüksek olan kişiler, bilgilerine, becerilerine ve yeteneklerine dolayısıyla üstlendikleri rollere ve bu rollerin gereği olarak görevlerini yerine getirme konusunda kapasitelerine daha çok güvenirler (Güneş, 2016). Bu bireylerin, olumsuzluklarla karşılaştıklarında kolayca pes etmedikleri, ısrarlı ve sabırlı oldukları araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır (Aşar ve Umay, 2001). Bireylerin özyeterlilik algıları ne kadar yüksekse sorunlarla başa çıkma çabaları da o kadar aktif olur (Bandura, 1977). Yüksek öz yeterliliği olan bireyler yüksek riskli bir durumla yüzleşebilecek ve başarılı bir şekilde baş edebilecektir (Ayrıca yüksek özyeterliliğe sahip bireylerin motivasyonları da yüksektir. Ergenlik döneminde ruh sağlığı için yüksek özyeterlilik önemli bir faktördür. Ergen olumsuz duygular ile başa çıkma yeterliğine sahip olduğunda kendisine olan güveni artar ve olumsuz duyguların üstesinden daha kolay gelebilir (Willemse, 2008; Akt.; Telef ve Karaca, 2011). Bu durumun aksine özyeterlilik algısı düşük olan bireyler, kendilerini bilgi, beceri ve yetenek açısından yetersiz görürler ve sahip oldukları kapasite ile verilen görevleri başaramayacaklarını düşünürler (Güneş, 2016). Düşük öz yeterliliğe sahip kişiler genellikle seçtikleri hedeflere çok bağlanmazlar ve zorluklarla karşılaştıklarında çabuk pes ederler (Kotaman, 2008). 

ÇOCUKLARDA ÖZGÜVEN DÜŞÜKLÜĞÜ NASIL GİDERİLİR? 

Çocuklarda özgüven gelişimini desteklemek için farklı yöntemler bulunmaktadır., Bu yöntemlerden kısaca bahsedelim: 

Bireyle psikolojik danışma: Çocuğun duygularını, düşüncelerini fark etme ve başa çıkma yöntemlerini keşfetmesini destekler.  

Aile eğitimi: Çocukların özgüven gelişiminin desteklenmesinde aile katılımı önemlidir. Çocuk desteklenirken ailenin de eş zamanlı olarak bilgi alması ve tutumlarında iyileştirmeye gidilmesi süreci hızlandırıp yüksek yarar sağlayacaktır.  

Sosyal beceri destekleme programları: 

Bu programlar; duyguları tanıma ve düzenleme, stresle başa çıkma, problem çözme, işbirliği ve paylaşma gibi kazanımları edinmesini hedefler. 

ÖZGÜVEN GELİŞİMİNİ DESTEKLEMEK İÇİN KİTAP ÖNERİLERİ 

Yavru Ayı Fanfan- İpek Gökozan- Mandolin Yayıncılık 

Özgüvenli Olmak İstiyorum- Murat Yağcı- Minimo Yayıncılık 

Kutup Ayısı Olmak İsteyen Boz Ayı- Jean Leroy- Martı Yayınevi  

Suki’nin Kimonosu- Chieri Uegaki- Bir Kitap yolla yayınevi 

Mercan’ın Kırmızı Saçları- Jeon Taek Chae- ABM Yayınevi  

ÇOCUĞUMUN ÖZGÜVENİNİ NASIL ARTTIRABİLİRİM? 

Yapılan çalışmalara göre özgüven, anne ve babanın 3-4 yaşlarına kadar olan tutumları çocukların özgüven derecesini belirlemektedir.  

• Çocuk ile iletişim kurarken küçümsemeden saygı duyarak onu dinlemek,  
• Çocuğun sözünü kesmemek,  

• Çocuğun soru sormasına müsaade etmek ve sorularını küçümsemeden yanıtlamak, 
• Toplum içerisinde çocuğun adına konuşmamak,  
• Tutarlı ve net sınırlar belirlemek,  

ÇOCUĞA ÖZGÜVEN NASIL AŞILANIR? 

Çocukla yaş dönemine uygun teknikler ile psikoterapi yapılarak özgüvenini geliştirmek mümkündür. Tabi ki bu süreçte aile de desteklenir. Ebeveynlik stilleri hakkında farkındalık kazandırılır. Aile içi iletişim eğitimi verilir. Oyun terapisi de çocukla çalışmalar yapılır. Çocuğun olumlu benlik gelişmiş ve öz yeterliliği desteklenir.  

ÖZGÜVEN SAHİBİ OLMAK ÇOCUĞUMA NELER KAZANDIRACAK ?  

Özgüveni yüksek çocuk; 

• Kendisini değerli hisseder, 
• Bir aktiviteyi başarılı bir biçimde yerine getireceğine yönelik inancı yüksektir, 
• Değiştiremeyeceği koşulları kabul eder, 
• Değiştirebileceği koşulları değiştirecek cesareti gösterir, 
• Değiştirebileceği koşullarla değiştiremeyeceklerini ayırt edebilir.  

İzmir Alsancak’ta bulunan merkezimizde Psikolog ve Pedadog uzmanlarımız  okul öncesi dönem, ilkokul dönemi ve ergenlik döneminde özgüven gelişimini desteklemek için çalışmalar yapmaktadır.